انواع خرما در ایران به همراه مشخصات آنها

در متن زیر، انواع خرما در ایران به همراه توضیحاتی در مورد آنها نوشته شده است:

 

* خرمای مضافتی (Mazafati):

 

 

خرمای مضافتی را شاید بتوان یکی از خوش طعم ترین و دلچسب ترین انواع خرمای جهان دانست. به ویژه آنکه این خرما بیشتر به صورت رطب مورد مصرف قرار می گیرد و کمتر کسی را میتوان یافت که بعد از خوردن یک دانه از خرمای مضافتی احساس بسیار مطلوبی به او دست ندهد.

در ایران بعد از استعمران و شاهانی از مهمترین ارقام خرمای اقتصادی کشور می باشد. این رقم در نقاط مختلف کشور کشت شده است. موطن اصلی آن در ایران، بم کرمان است. مضافتی بم یکی از بهترین انواع خرمای ایران از نظر بازار داخلی محسوب می شود.

پراکنندگی این رقم علاوه بر استان کرمان (بم، جیرفت، شهداد، کهنوج، نرماشیر)، در سراوان، نیکشهر، سراوان، طبس، حاجی آباد و خور و بیابانک اصفهان نیز کشت می شود.

مضافتی از ارقام بسیار عالی تر و نیمه تر، به رنگ قرمز تیره متمایل به سیاه بوده و دارای کیفیت بسیار خوبی است.

این خرما که دارای رنگ مشکی جذابی است، رطوبتی بین 15% تا 35% بسته به زمان برداشت از درخت و محل کاشت آن دارد و اندازه دانه های آن معمولاً بین 5.2 تا 5.4 سانتی متر است.

بازار اصلی مصرف داخلی آن استان تهران است. در سال های اخیر به صادرات آن توجه خاصی شده است. احداث سردخانه در مناطق تولید این محصول، میتواند کمک موثری برای افزایش تولید آن باشد.

 

* خرمای استعمران (Astamaran):

 

 

این رقم که با نام های سعمران، سمبرون، سمبارون، سایر در مناطق مختلف گفته می شود، حدود 70 الی 80 درصد نخلیات استان خوزستان را شامل می شود.

- دارای ارزش تجارتی بسیار زیادی است و یکی از مهمترین ارقام صادراتی استان خوزستان می باشد. 

از مهمترین خصوصیات این رقم، نیمه خشک بودن آن است که خاصیت نگهداری آنرا افزایش داده و این خاصیت سبب شده تا مناسب ترین رقم تجارتی و صادراتی ایران شود.

میوه آن بیضی شکل و گاهی متمایل به مستطیلی بوده و به وزن متوسط 8.31 گرم، با بافت متوسط (نیمه خشک)، رنگ میوه زرد روشن، در مراحل رسیدن کامل کهربائی و قهوه ای متمایل به قرمز است.

ضخامت پوست در سعمران ضخیم و تا نسبتاً ضخیم و خشن است.

نسبت گوشت میوه به هسته معادل 6.71 می باشد.

قسمت خوراکی میوه شیرین و تا اندازه ای مزه گس دارد (در مراحل اولیه رطب)، میزان چسبندگی هسته به میوه کم، رسیدن خارک در حدود 25 مرداد ماه ولی برداشت میوه کاملاً رسیده آن در اواسط شهریور تا مهر ماه انجام می شود. میزان چسبندگی کلاهک به میوه کم می باشد.

 

* خرمای شاهانی:

 

 

این محصول در مناطق مختلف به نام های متفاوتی نامیده شده است. در میناب شاونی، در فیروز آباد شونی و در حاجی آباد بندر عباس به نام خورک شانی نامیده شده است.

خرمای شاهانی یکی از مهم ترین و فراوان ترین محصولات استان فارس است.

حدود 95 درصد از نخلهای جهرم (یکی از مهمترین شهرهای خرما خیز فارس) را شامل می گردد.

جزء خرماهای نرم، ولی در بعضی مناطق به صورت خرمای خشک مصرف می گردد. رقمی میان رس و دیر رس و بسیار مطلوب می باشد. این رقم که دومین رقم ایران از نظر سطح زیر کشت است، در نقاط مختلف کشور پراکنده است، از جمله در شهرهای مختلف استان فارس (بالخصوص جهرم)، همچنین در جیرفت، کهنوج، سراوان، حاجی آباد و طبس کشت شده است.

این رقم به علت شیرینی زیاد و خوش رنگی خرمای آن، مصرف داخلی فراوانی دارد. میوه شاهانی کشیده و دارای نوک باریک است، رنگ رطب آن قهوه ای رنگ می باشد. خارک این رقم نیز شیرین است و مقداری از محصول شاخانی به صورت خارک به مصرف می رسد. بهترین نوع شاهانی در نخلستانه ای جهرم تولید می گردد و در این منطقه از ارقام <تر> محسوب می شود.

 

* خرمای زاهدی (Zahedi):

 

 

 

رقم زاهدی نیز مانند رقم دیری از ارقام خشک به شمار برده می شود. در بعضی از مناطق به عنوان رقم نیمه خشک است. در مناطقی از کشور به عنوان قصب از آن نام برده می شود.

در بسیاری از نقاط خرما خیز کشور به خصوص در خوزستان، فارس، بوشهر و استان کرمانشاه، نیز در سطح زیاد کشت می شود. مهمترین منطقه گسترش آن در پشتکوه بوشهر می باشد.

میوه در مرحله خارک زرد رنگ، در مرحله رطب قهوه ای روشن و در مرحله تمار (خرما) قهوه ای متمایل به قرمز تا زرد کمرنگ می گردد. زاهدی یازهدی در زبان عربی به معنای فراوان و ارزان است. در کشور عراق از ارقام عمده و صادراتی به شمار می رود. 

شکل میوه، بیضی کشیده و انتهای آن کاملاً باریک و نوک تیز می باشد. از ارقام بسیار مرغوب است و دارای خاصیت انبار دارای خوب و حمل و نقل آن بسیار آسان و از ارقام صادراتی است. به دلیل قند زیاد زاهدی که از ارقام صنعتی می باشد برای تهیه الکل و سرکه به کار برده می شود.

نسبت گوشت میوه زاهدی به هسته معادل، 6.35 می باشد. هسته زاهدی به شکل بیضی، رنگ آن قهوه ای، میزان چسبندگی هسته به میوه متوسط و رسیدن خارک در اوائل شهریور است ولی برداشت میوه کاملاً رسیده آن در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد.

میزان چسبندگی کلاهک به میوه متوسط می باشد. این رقم خرما تقریباً در تمام استان های خرما خیز کم و بیش کاشته می شود.

خرمای زاهدی جزو خرمای خشک طبقه بندی می شود و رقمی دیررس بوده و مقدار ریزش آن زیاد است. این رقم خرما در کازرون، براز جان، فیروز آباد، جهرم، بوشهر، لار، اهواز، خرمشهر و نیز عراق و آمریکا کاشته می شود. 

 

* خرمای کبکاب (Kabkab):

 

 

رقم کبکاب از مهمترین و فراوان ترین ارقام منطقه خشت و کمارج، در کازرون و دشتستان (براز جان) می باشد. این رقم در سایر مناطق خرما خیز مثل بهبهان، خورموج، کازرون، جهرم، طبس نیز به مقدار زیاد کشت شده است.

خرمای کبکاب بهبهان بسیار شیرین و نسبت به کبکاب دشستان کوچکتر و پر شیره است. اندازه حبه خرمای کبکاب درشت است، خام خلال (خارک) این رقم قابل استفاده نیست. لذا برای مصرف می بایستی آنرا قبلاً پخت و خشک نمود.

رنگ میوه در مرحله خارک و رطب زرد است و در حالت رسیدن کامل به صورت قهوه ای تیره در می آید. مصرف آن بیشتر در حالت رطب و خرما می باشد. از نظر اهمیت اقتصادی در ایران بعد از سعمران، شاهانی و مضافتی قرار دارد. جزء ارقام <تر> محسوب می گردد.

میوه بیضی شکل به وزن حدود 15 گرم با بافت نیمه خشک و رنگ زرد روشن، ضخامت پوسته در آنها ضخیم می باشد. نسبت گوشت میوه به هسته معادل 9.25 است. هسته بیضی، باریک و کشیده، رنگ خاکستری، میزان چسبندگی هسته به میوه زیاد می باشد.

رسیدن خارک در اواخر مرداد ماه می باشد، ولی برداشت میوه کاملاً رسیده آن (خرما) در اواسط شهریور ماه است. میزان چسبندگی کلاهک به میوه زیاد است.

 

* خرمای ربی (Rabbi):

 

 

 

ربی یکی از مهمترین ارقام استان سیستان و بلوچستان است. از نظر اهمیت بعد از سعمران، شاهانی، مضافتی و کبکاب قرار دارد. در ایرانشهر، زابل، چابهار و سراوان کاشته می شود.

میوه آن نسبتاً بزرگ، رنگ آن قرمز و رطب آن کمی سبز رنگ می باشد. زمان رسیدن کامل آن با رقم مضافتی همزمان است. در ایرانشهر و زابل از نظر مرغوبیت عالی و در چابهار و سراوان خوب است.

 

* خرمای برهی (Barhi):

ریشه و منشأ خرمای نرم برهی از عراق است که به سایر نقاط خرما خیز برده شده است. این رقم خرما، دیررس است و نسبت به رطوبت مقاومتی ندارد. این رقم یکی از ارقام بسیار مهم استان خوزستان می باشد. علاوه بر خوزستان این رقم در قصر شیرین، دهلران، سومار، بندر لنگه، برازجان نیز کشت می گردد. خارک آن دارای مقدار قند کافی است. به همین دلیل خارک و رطب آن به مقدار زیاد مورد مصرف مناطق خرما خیز قرار می گیرد.

میوه برهی از مرحله خارک در زمانی که اکثر ارقام مزه گس دارد، قابل خوردن است. از نظر مرغوبیت و شیرینی و تازه خوری خرما، بسیار خوشمزه و لذیذ است.

رنگ خارک زرد، رطب آن کهربائی و در مرحله خرما از کهربایی تا قهوه ای متمایل به قرمز رنگ می باشد. میوه تقریباً کروی، به وزن متوسط 8 گرم با بافت نرم، ضخامت پوست در آن ضخیم، نسبت گوشت میوه به هسته معادل 7.77 است.

هسته تقریباً کروی، رنگ آن خاکستری روشن، میزان چسبندگی هسته به میوه متوسط می باشد. رسیدن خارک در اواخر مرداد، ولی برداشت میوه کاملاً رسیده در اواخر شهریور ماه صورت می گیرد. میزان چسبندگی کلاهک به میوه کم است.

 

* خرمای گنطار (Gantar): 

 

 

 

این رقم در مناطق مختلف به اسامی قنطار و قندی نیز نامیده می شود. از ارقام ریز دانه خرمای آن <تر> است. یکی از مرغوب ترین خرماهای صادراتی خوزستان می باشد.

قابلیت نگهداری این رقم زیاد می باشد. این رقم خرما در روی درخت چندین نوبت برداشت می شود. در ایران مصرف داخلی ندارد.

مناطق کشت آن علاوه بر خوزستان (شادگان، خرمشهر، اهواز، آبادان، بهبهان) در برازجان، داراب، اهرم کازرون نیز می باشد.

از نظر اهمیت تولید درجه چهار و از نظر اهمیت میوه در نواحی خوزستان و اهرم درجه یک و در سایر نقاط درجه دو محسوب می شود. بیشتر به صورت رطب و خرما مصرف می شود.

میوه بیضی شکل به وزن متوسط 9.27 گرم با بافت نرم، رنگ زرد، ضخامت پوسته در آنها متوسط، نسبت گوشت میوه به هسته معادل 7.93 است.

هسته بیضی شکل با رنگ قهوه ای روشن، میزان چسبندگی هسته به میوه کم است. رسیدن خارک در مرداد ماه، ولی برداشت میوه کاملاً رسیدن در واخر شهریور ماه صورت می گیرد. میزان چسبندگی کلاهک به میوه کم است.

 

* خرمای خاصوئی (Khassui):

 

از مهترین ارقام بهبهان (خوزستان) است. خرمای خاصوئی رقمی مرغوب است و میوه ای بسیار شیرین دارد.

رنگ میوه قرمز و اندازه آن کوچک است. در فسا (استان فارس) به این رقم خرما خاصی می گویند و از نظر مرغوبیت در شهرستان از خرماهای درجه دو محسوب می گردد.

در بهبهان نیز به همین نام خاصی نامیده می شود. قابلیت نگهداری آن بسیار بالا می باشد.

 

* خرمای آل مهتری (Allmehtari):

از ارقام بسیار مهم استان هرمزگان است و از ارقام فراوان شهرستان میناب نیز به شمار می رود، در استان کرمان نیز کاشته می شود.

از ارقام زودرس منطقه بندرعباس می باشد. میوه آن نسبتاً کوچک و کشیده است و قسمت اعظم میوه را هسته اشغال کرده است و همین مسأله ارزش آن را کم کرده است ولی به دلیل زودرسی دارای ارزش اقتصادی است.

 

* خرمای خضراوی (Khazravi):

 

موطن اصلی خشراوی را عراق می دانند و بعد از سعمران دومین رقمی است که در خوزستان سطح زیر کشت را به خود اختصاص داده است. از ارقام نیمه خشک بوده و از نظر صادرات در مرتبه دوم اهمیت بعد از سعمران قرار دارد.

در سایر مناطق خرما خیز نظیر کازرون، جهرم، دشستان، فسا، قصر شیرین و رامهرمز نیز کاشته می شود. مصرف آن به صورت خارک و رطب نیز متداول است بیشتر در حالت رطب و خرما مصرف شود این رقم در خوزستان از ارقام درجه یک و در کازرون و برازجان و قصر شیرین از ارقام درجه 2 و 3 به شمار می رود. 

خضراوی از خرماهای زودرس و نرم به شمار می آید. میوه تخم مرغی شکل به وزن متوسط 7.94 گرم با بافت نرم و رنگ قهوه روشن، ضخامت پوست در آن ضخیم است. نسبت گوشت میوه به هسته معادل 12.1 می باشد.

هسته بیضی شکل با رنگ قهوه ای کم رنگ، میزان چسبندگی هسته به میوه متوسط است. رسیدن خارک در اواسط مرداد ماه، ولی برداشت میوه کاملاً رسیده آن در اواسط شهریور صورت می گیرد. میزان چسبندگی کلاهک به میوه متوسط می باشد.

 

* خرمای شکر (Shakkar):

 

این رقم بیشتر در شمال خوزستان مثل دزفول، رامهرمز و شوشتر وجود دارد. در سایر شهرهای خوزستان مانند شادگان و اهواز نیز به طور پراکنده دیده می شود. این رقم همچنین در میناب، قشم و بندر عباس کاشته شده است. در شهرهای برازجان، ایرانشهر به مقدار کم کشت شده است.

این رقم نسبت به سایر ارقام دارای قند بیشتر و در نتیجه شیرین تر می باشد و مصرف میوه آن به صورت رطب است. رنگ آن در مراحل مختلف رسیدن به ترتیب سبز زرد به قهوه ای تغییر شکل می دهد. از ارقام زودرس است.

درجه شیرینی آن زیاد، جنس میوه تقریباً خشک و از درجه مرغوبیت متوسطی برخوردار می باشد. میزان چسبندگی هسته به میوه کم است. میزان چسبندگی کلاهک به میوه متوسط است.

 

* خرمای مرداسنگ یا مردارسنگ (Mordar Sang):

 

یکی از ارقام معروف استان کرمان است و در بندر عباس، جاسک، بم، جیرفت و میناب نیز کاشته می شود.

رنگ میوه آن زرد و دارای کیفیت عالی است.

خرمای مرداسنگ از نظر اهمیت متوسط می باشد و میوه آن به صورت خرما مصرف می گردد.

 

* خرمای پیاروم (Piarum):

 

در جنوب ایران و شمالی ترین نقطه استان هرمزگان، درست در انتهای سلسله جبال زاگرس منطقه ای کوهپایه وجود دارد که شاید بتوان گفت یکی از خوشمزه ترین خرماهای نیمه خشک دنیا را دامن خود پرورش می دهد.

این خرما در گویش محلی پیارم نامیده می شود. نخل های پیارم عمدتاً در دامن کوهها کاشته شده و توسط جوی های طراحی شده در سطح های مختلف بوسیله آب رودخانه های منطقه آبیاری می شود. پرورش این نخل ها عمدتاً بصورت ارگانیک بوده و هیچ گونه مواد شیمیایی در مرحله داشت آن استفاده نمی شود.

پوست نازک این خرما به رنگ قهوه ای تیره و با توجه به اینکه گوشت و پوست آن کاملاً به یکدیگر چسبیده اند، ظاهری زیبا و مطلوب دارد و فرآیند شستشوی آن نیز به صورت کاملاً صورت می گیرد و با توجه به اینکه عمده قند موجود در آن از نوع فروکتوز است، به راحتی و سرعت در متابولیسم بدن استفاده شده و به عنوان قند مجاز مصرفی توسط افراد مبتلا به دیابت بسیار مناسب می باشد و کسانی که یکبار این خرما را مصرف کرده اند به خاطر طعم بسیار خوب و ظاهر مطلوب و سایر یکی از معروفترین و مهمترین ارقام شمال استان هرمزگان است.

این رقم، در حسن آباد کازرون، کرمان، حاجی آباد، بندر عباس، اطراف داراب کاشته می شود. درصد رطوبت میوه آن کم می باشد و از ارقام نیمه خشک محسوب می شود. از میوه های دیررس است، کیفیت میوه آن مطلوب است و از نظر صادرات بسیار بازار پسند است.

 

* خرمای زریک (Zareik):

این رقم در میناب، بندرعباس، قشم، فسا و جهرم کاشته می شود. در میناب و قشم کیفیت میوه عالی و بندرعباس خوب است.

رنگ میوه زرد کهربائی و از خرماهای تر به شمار می رود. محصول این رقم معمولاً به مرحله خرمای کامل نمی رسد، در نتیجه شیره کمتری دارد.

 

* خرمای شیخالی (Sheikhali):

در براز جان، اهرم، خور موج، کازرون (خشت و کماج) و شیانکاره کاشته می گردد. رنگ میوه آن زرد است و خارک بسیار خوبی تولید می نماید. اندازه میوه بزرگ و قسمت پائین آن پهن است.

میوه آن در کازرون و کماج و خشت درجه یک است و در شیانکاره درجه دو محسوب می شود.

 

* خرمای حلاوی (Hallaawi):

 

این رقم بیشتر در استان خوزستان (خرمشهر، آبادان، اهواز، شادگان) کاشته می شود. یکی از ارقام مهم صادراتی کشور عراق به شمار می رود و در آمریکا تحت نام <دروم درای> به فروش می رسد.

از خرماهای نرم به شمار می آید. خرمای حلاوی در اواخر رسیدن چروک می خورد و میوه آن کوچک و جزء زودرس ارقام خرما می باشد. شکل میوه دوکی و ته آن گرد است.

بافت میوه بدون فیبر و یا کم فیبر و پوست آن نازک و شکننده است و محکم به بافت میوه چسبیده است. هسته بیضی شکل، خاکستری نوک سفید از جمله هسته های درشت است.

میزان چسبندگی هسته به میوه متوسط است. میزان چسبندگی کلاهک به میوه کم است.

قدرت انبارداری بالایی دارد و در برابر باران و رطوبت زیاد در موقع رسیدن و برداشت نسبتاً مقاوم است و کمتر صدمه می بیند. شیرین ترین رقم شادگان است. از نظر میزان اهمیت متوسط می باشد.

 

* خرمای دیری (Dayri):

 

رقم دیری در استان خوزستان (خرمشهر، اهواز، آبادان، شوشتر، شادگان) و بوشهر، کازرون، برازجان و بهبهان نیز کاشته می شود.

میوه دیری از نوع خشک و نسبتاً درشت است. در اهواز به عنوان درجه یک، در بوشهر، خرمشهر و بهبهان درجه دو و در کازرون به عنوان درجه سه به شمار می آید.

این رقم نسبتاً به رطوبت مقاوم است. از مشخصات اختصاصی این رقم دیررسی آن است. خلال و خارک آن قرمز رنگ می باشد. از ارقام صادراتی کشور به شمار می رود. 

خرمای این رقم جزو میوه های خشک بوده و روی نخل کاملاً خشک می شود و نسبت به رطوبت بسیار مقاوم است. میوه تخم مرغی شکل با بافت سفت (خشک) و رنگ قهوه ای روشن، ضخامت پوست در آنها متوسط می باشد.

هسته بیضی کشیده به رنگ کرم، میزان چسبندگی هسته به میوه کم و خارک دیری مزه گس داشته و معمولاً در مرحله رسیدن کامل در آبان و آذر برداشت می گردد. میزان چسبندگی کلاهک به میوه متوسط می باشد.